بیماری سلیاک نوعی انتروپاتی است که با واسطه سیستم ایمنی و در اثر خوردن غلات حاوی گلوتن در افرادی که از نظر ژنتیکی مستعد هستند، ایجاد میشود. بر اساس پاتولوژی رابینز به ده نکته مهم در مورد این بیماری توجه کنید و نکات مهم مربوط به سوجذب را هم بخوانید:
نکته اول: بیماری سلیاک در اثر واکنش ایمنی روده به گلوتن ایجاد میشود: گلوتن پروتئین ذخیرهای اصلی در گندم و محصولات مشابه است.
نکته دوم: در کودکان بیماری سلیاک هر دو جنس مذکر و مونث را به یک میزان گرفتار میکنند و میتوان با علایم کلاسیک (در سنین ۶ تا ۲۴ ماه و بعد از افزودن گلوتن به رژیم غذایی) خود را نشان بدهد: تحریکپذیری، اتساع شکم، بیاشتهایی، اسهال، اختلال رشد، کاهش وزن یا تحلیل رفتن عضلات.
نکته سوم: در بزرگسالان، شایعترین سن ظهور بیماری سلیاک ۳۰ تا ۶۰ سال است؛ بیماری در بسیاری از موارد تظاهرات بالینی آتیپیک دارد و حتی در برخی موارد خاموش (سرولوژی مثبت + آتروفی پرزهای روده بدون وجود علایم) یا نهفته (سرولوژی مثبت بدون آتروفی پرزهای روده و بدون علایم) است. بیماران علامتدار اغلب دچار آنمی (کمبود آهن و با شیوع کمتر کمبود ویتامین B12 و فولات)، اسهال، نفخ و خستگی میشوند.
نکته چهارم: در ۱۰% از بیماران مبتلا به بیماری سلیاک، نوعی بیماری پوستی تاولی خارش دار به نام درماتیت هرپتیفرم وجود دارد.
نکته پنجم: در بیماران مبتلا به بیماری سلیاک، میزان بروز گاستریت لنفوسیتی و کولیت لنفوسیتی افزایش دارد.
نکته ششم: بطور معمول، برای تشخیص بیماری سلیاک، پیش از بیوپسی، از آزمونهای سرولوژیک غیر تهاجمی استفاده میشود: حساسترین آزمونها، بررسی IgA ضد ترانسگلوتامیناز بافتی یا IgA یا IgG ضد گلیادین دآمینه هستند. آنتیبادیهای آنتی اندومیزیال بشدت اختصاصی هستند، اما کمتر از دیگر آنتیبادیها حساس میباشند.
نکته هفتم: نمونه بیوپسی انجام شده از بهش دوم دئودنوم یا پروگزیمال ژژونوم (بخشهایی از روده که بیشترین غلظت گلوتن در تماس با آنها است)، معمولا تشخیصی است. از جمله مشخصات هیستوپاتولوژیک بیماری سلیاک میتوان به این موارد اشاره کرد: 1- افزایش تعداد لنفوسیتهای T؛ ۲- لنفوسیتوز اینترااپیتلیال؛ ۳- هیپرپلازی کریپت؛ ۴- آتروفی پرزها.
نکته هشتم: لنفوسیتوز اینترااپیتلیال و آتروفی پرزها ممکن است در دیگر اختلالات از جمله انتریت ویروسی هم وجود داشته باشند؛ بنابراین ترکیبی از یافتههای بافتشناسی و سرولوژیک برای تشخیص بیماری سلیاک اختصاصیتر هستند.
نکته نهم: در بیماران مبتلا به سلیاک، خطر بدخیمی بیشتر از افراد طبیعی است. شایعترین بدخیمی مرتبط با بیماری سلیاک لنفوم سلول T مرتبط با انتروپاتی است. آدنوکارسینوم روده باریک نیز در بیماران مبتلا به سلیاک شایعتر است. بیماری سلیاک با دیگر بیماریهای اتوایمیون نظیر دیابت نوع ۱، تیروئیدیت و سندرم شوگرن هم ارتباط دارد.
نکته دهم: در بیماران مبتلا به بیماری سلیاک، عدم رعایت رژیم غذایی بدون گلوتن شایعترین علت عود علایم است. بیشتر بیماران مبتلا به این بیماری با رعایت محدودیت رژیم غذایی بخوبی سر میکنند و در نتیجه علل غیر مرتبط با این بیماری از دست میروند.