بیماری‌های کیسه صفرا و مجاری صفراوی فقط در جراحی مهم نیستند، در داخلی گوارش هم اهمیت دارند و از آن‌ها سوال می‌آید. در زیر به ده نکته مهم و تستی مربوط به بیماری‌های صفراوی بر اساس سسیل اسنشیال ۲۰۲۲ (منبع آزمون دستیاری و پیش‌کارورزی) اشاره می‌کنیم:
نکته اول: بیمارانى که دچار سنگ صفراوى هستند و علامتى ندارند، باید تحت پیگیرى قرار گیرند. در گروههاى پرخطر زیر، کوله‌سیستکتومى پروفیلاکتیک صورت مىگیرد:
۱ـ در بیماران دیابتى که میزان مرگ و میر و موربیدیته کولهسیستیت حاد بالاتر است؛
۲ـ در بیمارانى که کیسه صفراى کلسیفیه (Porcelain) یا پولیپهاى بزرگ کیسه صفرا یا سنگ بزرگ کیسه صفرا (بزرگتر از ۳ سانتىمتر) دارند. در این حالتها خطر ایجاد کارسینوم کیسه صفرا افزایش دارد؛
۳ـ در بیماران مبتلا به آنمى سیکل سل، در این بیماران، افتراق کریزهاى کبدى از کولهسیستیت حاد دشوار است؛
۴ـ در کودکان مبتلا به سنگهاى صفراوى که اغلب دچار بیمارى علامتدار مىشوند؛
۵ـ بومیان آمریکایى که مستعد ابتلا به کانسر کیسه صفرا در زمینه سنگهاى صفراوى هستند.
نکته دوم: کولیک صفراوى داراى مشخصات زیر است: ۱ـ ثابت است؛ ۲ـ در ناحیه اپىگاستر یا RUQ احساس مىشود؛ ۳ـ بسرعت ایجاد مىشود و شدت آن در مدت چند دقیقه به حد ثابتى مىرسد؛ ۴ـ به آرامى و در مدت ۳۰ دقیقه تا چند ساعت برطرف مىشود. 5ـ ممکن است درد راجعه در نوک اسکاپولا و یا شانه راست احساس شود. ۶ـ ممکن است به همراه درد صفراوى، تهوع و استفراغ نیز وجود داشته باشند.
نکته سوم: بهترین روش براى نشان دادن سنگهاى صفراوى، سونوگرافى از راه شکم است (حساسیت و اختصاصى بودن بیش از ۹۰%). سونوگرافى آزمون اولیه براى ارزیابى کولهلیتازیس است.
نکته چهارم: کوله‌سیستکتومى لاپاروسکوپیک درمان انتخابى براى درد صفراوى راجعه است و جاى کوله‌سیستکتومى باز را گرفته است.
نکته پنجم: در بیمار مبتلا به کولیک صفراوی راجعه در صورت شک به کولدوکولیتازیس مىتوان در حین کوله‌سیستکتومى لاپاروسکوپیک از ERCP یا کلانژیوگرافى هنگام عمل جراحى، براى ارزیابى مجراى صفراوى مشترک استفاده کرد. موارد زیر کولدوکولیتیازیس را مطرح مىکنند:
ـ زردى؛
ـ پانکراتیت؛
ـ غیر طبیعى بودن آزمونهاى کبدى؛
ـ اتساع مجارى صفراوى.
نکته ششم: در بیمار مبتلا به کولیک صفراوی راجعه در موارد زیر از کوله‌سیستکتومى باز استفاده مىشود:
ـ سابقه عمل جراحى شکمى: چسبندگى؛
ـ در بیماران چاق؛
ـ در بیماران مبتلا به سیروز.
نکته هفتم: پولیپهاى کیسه صفرا برجستگىهایى هستند که از مخاط کیسه صفرا منشأ مىگیرند. بیشتر این ضایعات غیر نئوپلاستیک هستند و در اثر هیپرپلازى یا رسوب چربى (کلسترولوزیس) بوجود مىآیند. از جمله عواملى که با افزایش خطر بدخیمى همراه هستند مىتوان به موارد زیر اشاره کرد:
1ـ اندازه بزرگتر از ۱ سانتىمتر؛
۲ـ وجود سنگ صفراوى؛
۳ـ سن بیشتر از ۶۰ سال؛
۴ـ افزایش اندازه در تصویربردارىهاى بعدى.
نکته هشتم: کلانژیت حاد (چرکى) بصورت عفونت خطرناک مجارى صفراوى در اثر کلدوکولیتیازیس تعریف مىشود. درد شکم، زردى و تب (تریاد شارکو) تظاهرات کلاسیک کلانژیک حاد را شامل مىشوند.
نکته نهم: تشخیص کلانژیت بر اساس یافتههاى بالینى، آزمایشگاهى (غیر طبیعى بودن آزمونهاى عملکرد کبدى و لوکوسیتوز) و شواهد رادیولوژیک یا اندوسکوپیک (وجود سنگ در مجراى صفراوى) داده مىشود.
نکته دهم: درمان کلانژیت حاد شامل تجویز آنتىبیوتیکهاى وسیعالطیف و خارج کردن سریع سنگها (معمولاً به کمک ERCP و اسفنکتروتومى با اندوسکوپ) صورت مىگیرد. پس از پایدار شدن وضعیت بیمار، کوله‌سیستکتومى انجام مىشود.
