سنگهای ادراری شامل ترکیبی از کریستالهای غیر ارگانیک و ماکرومولکولهای ارگانیک (عمدتا پروتئین) هستند. در زیر به ده نکته بسیار مهم در مورد سنگهای ادراری (بر اساس اورولوژی) اشاره میکنیم:
نکته اول: شایعترین ترکیب سنگهای ادراری، نمکهای کلسیم هستند و شایعترین این نمکها اگزالات کلسیم میباشند.
نکته دوم: عامل اصلی برای ایجاد سنگ، کمبود مزمن مایعات بدن است. در صورتی که حجم ادرار کمتر از ۱ لیتر در روز باشد، خطر ایجاد سنگ بشدت افزایش دارد و اگر حجم ادرار بیش از ۲ تا ۲/۵ لیتر در روز باشد، خطر تشکیل سنگهای کلسیمی بشدت کاهش مییابد.
نکته سوم: سختی آب (محتوای نمکهای کلسیمی) عامل خطرسازی برای ایجاد سنگهای کلسیمی نیست. خطر تشکیل سنگ با میزان مصرف آب ارتباط دارد، نه با ترکیب آن. همچنین اگر آب آشامیدنی دارای کلسیم زیاد باشد، کلسیم اضافی در روده با اگزالات ترکیب میشود و جذب رودهای و ترشح ادراری اگزالات کم میشود.
نکته چهارم: افزایش مصرف پروتئین سبب افزایش ترشح اسید اوریک از ادرار شده و شیوع سنگهای اسید اوریکی را افزایش میدهد.
نکته پنجم: افزایش مصرف سدیم، خطر ایجاد سنگ را افزایش میدهد.
نکته ششم: بین مقدار مصرف فیبر (در رژیم غذایی) و شیوع ایجاد سنگ رابطه معکوس وجود دارد: اگر رژیم غذایی پر فیبر باشد؛ کلسیم و اگزالات در روده به دام میافتند و کمتر جذب میشوند.
نکته هفتم: با افزایش وزن بدن، به سبب ایجاد هیپراگزالوری همراه با اسیدی شدن ادرار، خطر ایجاد سنگهای اگزالات کلسیم و اسید اوریک افزایش مییابد.
نکته هشتم: مصرف گلوکز، ترشح ادراری کلسیم را بشدت افزایش میدهد. تعداد کمی از بیمارانی که سنگساز هستند، از نظر متابولیک حساسیت زیادی به مواد قندی دارند و به دنبال دوره مصرف بیش از حد مواد قندی، فعالیت سنگسازی در آنها تشدید میشود.
نکته نهم: شیوع سنگ ادراری در مردان بزرگسال ۲ تا ۳ برابر شایعتر از زنان بزرگسال است. حداکثر میزان بروز سنگ ادراری در دههها ۴ تا ۶ زندگی مشاهده میشود.
نکته دهم: کمبود شدید پیریدوکسین و تیامین و افزایش اسید آسکوربیک سبب افزایش مقدار اگزالات ادرار میشود؛ اما هنوز ثابت نشده است که کمبود پیریدوکسین یا تیامین و یا افزایش ویتامین C سبب ایجاد سنگ ادراری میشود.