روزانه یک بخش کوچک فارماکولوژی مرور کنید. ما هم به شما کمک می‌کنیم. به دیگر بخش‌های فارماکولوژی قالب‌های ده نکته‌ای مراجعه کنید و حداقل روزی یک بخش از این مطالب را بخوانید و در صورت تمایل به کانال تلگرام مراجعه کنید و تست‌های هدفمند را مرور کنید. امروز می‌خواهیم در مورد داروهای ضد پارکینسون مطلب بخوانیم.
پارکینسونیسم نوعى اختلال حرکتى شایع است که در اثر اختلال در عملکرد عقدههاى قاعدهاى و ساختمانهاى مغزى وابسته به آن ایجاد مىشود. در این بیمارى کاهش دوپامین دیده مىشود و در نتیجه نورونهای کولینرژیک، نورونهاى گابائرژیک را تحریک مىکنند. در حقیقت در پارکیسنونیسم تعادل میان استیلکولین و دوپامین بر هم مىخورد. بنابراین برای درمان پارکینسونیسم یا باید دوپامین را افزایش داد و یا از استیل کولین کاست (یا هر دو مورد). پارکینسونیسم با ترمور + برادی کینزی + ریژیدیتی مشخص می‌شود.
نکته اول: دوپامین Bioavailability پائینى دارد و براحتى از BBB عبور نمىکند، از این رو براى درمان پارکینسونیسم از پیشساز آن L-Dopa (لوودوپا) استفاده مىشود. این دارو توسط آنزیم دوپا دِکربوکسیلاز به دوپامین تبدیل مىشود. آنزیم دوپا دکربوکسیلاز در بسیارى از بافتهاى بدن، از جمله مغز وجود دارد.
نکته دوم: معمولاً لوودوپا به همراه کاربىدوپا تجویز مىشود. این دارو از BBB عبور نمىکند، اما دوپا دکربوکسیلاز را در بافتهاى محیطى مهار مىکند، لذا نیمهعمر دارو افزایش مىیابد و مىتوان از دوزهاى پائین لوودوپا با عوارض محیطى کمتر استفاده کرد.
نکته سوم: لوودوپا نشانههاى پارکینسونیسم، بویژه برادىکینزى را کاهش مىدهد و از میزان مرگ و میر بیمارى مىکاهد، اما بیمارى را درمان نمىکند و با گذر زمان پاسخ به دارو کاهش مىیابد (که مىتواند نشانه پیشرفت بیمارى باشد).
نکته چهارم: در پارکینسونیسم ممکن است پاسخ به دارو نوسان سریعى داشته باشد و در مدت چند ساعت، علایم بیمار از آکینزى به دیسکینزى بیانجامد. به این حالت، پدیده روشن ـ خاموش (On-Off) گفته مىشود. گاه از «تعطیلات دارویى» (عدم استفاده از دارو به مدت چند هفته) براى کاهش عوارض توکسیک دارو استفاده مىشود، اما بندرت بر روى نوسانات پاسخ به دارو اثر مىگذارد. گاه دورههاى Off به تجویز آپومرفین پاسخ مىدهند. همچنین مهار کنندههاىCOMT مىتوانند از نوسانات ناشى از تجویز لوودوپا بکاهند.
نکته پنجم: بیشتر عوارض دارو وابسته به دوز هستند:
۱ـ عوارض گوارشى: بىاشتهایى، تهوع و استفراغ. معمولاً بعد از چندین ماه نسبت به استفراغ ناشى از دارو تحمل ایجاد مىشود؛
۲ـ عوارض قلبى عروقى: هیپوتانسیون وضعیتى، تاکىکاردى، آسیستول و آریتمى؛
۳ـ دیسکینزى: اغلب بصورت کورئوآتتوز صورت و دیستال اندامها.
۴ـ تغییرات رفتارى: در بیمارانى که سابقه سایکوز دارند، نباید از لوودوپا استفاده شود.
نکته ششم: بروموکریپتین و پرگولید آگونیستهاى نسبى گیرندههاى دوپامینى D2 در CNS هستند و فعالیت سیستم دوپامینى را افزایش مىدهند.
نکته هفتم: از بروموکریپتین یا پِرگولید مىتوان به تنهایى با به همراه لوودوپا (و داروهاى آنتىکولینرژیک) در درمان پارکینسونیسم در بیمارانى که به اثرات لوودوپا مقاوم هستند یا آن را تحمل نمىکنند، استفاده کرد. از پرگولید (در آمریکا) استفاده نمىشود.
نکته هشتم: بروموکریپتین داراى عوارض گوارشى (بىاشتهایى، تهوع و استفراغ)، قلبى عروقى (هیپوتانسیون ارتواستاتیک، آریتمى)، دیسکینزى و اختلالات رفتارى (شایعتر از لوودوپا) هستند. استفاده از بروموکریپتین و پرگولید (همانند لوودوپا) در بیمارانى که سابقه سایکوز دارند، کنترااندیکه است . از جمله اثرات ارگوتى این داروها مىتوان به ارتشاح ریوى و اریتروملالژیا اشاره کرد.
نکته نهم: پرامىپکسول و روپىنیرول آگونیست گیرنده دوپامین هستند، اما از مشتقات ارگوت به شمار نمىروند. روپىنیرول آگونیست D2 است، اما پرامىپکسول تمایل بیشترى براى گیرنده D3 دارد. از جمله عوارض این دو دارو مىتوان به بىاشتهایى، تهوع و استفراغ اشاره کرد.
نکته دهم: پرامىپکسول ممکن است نوعى محافظت عصبى ایجاد کند. در نارسایى کلیوى باید دوز پرامىپکسول کاهش داده شود.
