با هم نارسایى آدرنال را مرور مىکنیم. نارسایى آدرنال دو نوع دارد: ۱ـ اولیه: یعنى غده آدرنال اشکال دارد: بیمارى آدیسون؛ ۲ـ ثانویه: یعنى هیپوفیز اشکال دارد. به نکات مربوط به تشخیص نارسایى مزمن آدرنال حتما توجه کنید، چون بارها از آن تست آمده است.
نکته اول: تخریب اتوایمیون غدد آدرنال (بیمارى آدیسون) شایعترین علت نارسایى اولیه آدرنال در کشورهاى صنعتى است.
نکته دوم: بیمارى آدیسون مىتواند بخشى از دو سندرم اتوایمیون زیر باشد: ۱ـ سندرم اتوایمیون چند غددى نوع I که با تریاد هیپوپاراتیروئیدیسم+ نارسایى آدرنال + کاندیدیازیس جلدى مخاطى مشخص مىشود. ۲ـ سندرم اتوایمیون چند غددى نوع II (سندرم اشمیت) که با بیمارى آدیسون + بیمارى اتوایمیون تیروئید (بیمارى گریوز یا تیروئیدیت هاشیموتو) + دیابت ملیتوس وابسته به انسولین مشخص مىشود.
نکته سوم: از جمله تظاهرات بالینى نارسایى آدرنال مىتوان به بىاشتهایى، کاهش وزن، خستگى، گاه استفراغ، اسهال، میل شدید به نمک، درد عضلات و مفصل، درد شکم و سرگیجه وضعیتى اشاره کرد.
نکته چهارم: از جمله اختلالات آزمایشگاهى نارسایى آدرنال مىتوان به هیپوناترمى، هیپرکالمى، اسیدوز متابولیک خفیف، ازتمى، هیپرکلسمى، آنمى، لنفوسیتوز، ائوزینوفیلى و هیپوگلسیمى اشاره کرد.
نکته پنجم: در نارسایى اولیه آدرنال آلدوسترون وجود ندارد تا سدیم را در کلیه جذب کند و بجاى آن پتاسیم و یون هیدروژن دفع کند، بنابراین بیمار دچار هیپوناترمى، هیپرکالمى و اسیدوز متابولیک مىشود.
نکته ششم: در نارسایى اولیه آدرنال هیپرپیگمانتاسیون وجود دارد: در ابتدا پیگمانتاسیون بر روى سطوح اکستانسور، چینهاى کف دستى و مخاط بوکال آشکارتر است. این نوع پیگمانتانسیون معمولاً در نتیجه افزایش تولید ACTH (یا دیگر پپتیدهاى مرتبط با POMC) توسط غده هیپوفیز بوجود مىآید.
نکته هفتم: نارسایى ثانویه آدرنال از تحریک ناکافى کورتکس آدرنال توسط ACTH ناشى مىشود. این نوع نارسایى آدرنال مىتواند تظاهراتى مشابه با نارسایى اولیه داشته باشد، اما تفاوتهاى مهم زیر این دو نوع اختلال را از هم مجزا مىکنند. ۱ـ در نارسایى ثانویه ترشح ACTH و سایر پپتیدهاى وابسته به POMC کاهش دارند، از این رو در این نوع نارسایى آدرنال هیپرپیگمانتاسیون روى نمىدهد. ۲ـ در نارسایى ثانویه آدرنال، سطح مینرالوکورتیکوئیدها طبیعى است، از این رو در این نوع نارسایى موارد زیر وجود ندارند: عطش زیاد به نمک؛ هیپرکالمى؛ اسیدوز متابولیک.
نکته هشتم: نارسایى حاد آدرنال نوعى اورژانس طبى به شمار مىرود و درمان آن نباید تا آماده شدن نتایج آزمایشگاهى به تأخیر افتد. در بیمارى که شدیدا ناخوش و دچار هیپوولمى است، باید نمونه پلاسما براى اندازهگیرى کورتیزول، ACTH، آلدوسترون و رنین گرفته شود و سپس درمان با تجویز ۱۰۰ میلىگرم هیدروکورتیزون داخل وریدى و سالین آغاز گردد.
نکته نهم: بسیار بسیار مهم: در بیمارى که علایم مزمن مربوط به نارسایى آدرنال را نشان مىدهد، یا باید سطح پایه ابتداى صبح کورتیزول پلاسما اندازهگیرى شود و یا آزمون کوزینتروپین ۱ ساعته (و یا هر دو مورد) انجام شود. براى انجام آزمون کوزینتروپین ۱ ساعته ACTH (کوزینتروپین) بصورت داخل وریدى یا داخل عضلانى تجویز مىشود و کورتیزول پلاسما ۰، ۳۰ و ۶۰ دقیقه بعد اندازهگیرى مىشود.
نکته دهم: در بیمار مبتلا به بیمارى آدیسون، پس از پایدار کردن نارسایى حاد آدرنال، باید براى تمام طول عمر درمان با گلوکوکورتیکوئیدها و مینرالوکورتیکوئیدها صورت گیرد.
