با کمک ده نکته، سندرم کوشینگ را مرور مىکنیم. بویژه به تشخیص سندرم کوشینگ توجه داشته باشید که بشدت سؤالى است.
نکته اول: علل اندوژن سندرم کوشینگ شامل موارد زیر است: ۱ـ علل روانى (کوشینگ کاذب: افسردگى، الکلیسم، آنورکسی عصبی، اختلالات پانیک، محرومیت از الکل یا داروهاى نارکوتیک). ۲ـ علل وابسته به ACTH: بیشتر موارد سندرم کوشینگ: مانند آدنوم هیپوفیز یا همان بیمارى کوشینگ و ترشح اکتوپیک آدرنوکورتیکوتروپین. ۳ـ علل غیر وابسته به ACTH: آدنوم آدرنال، کارسینوم آدرنال، بیمارى میکروندولر آدرنال و بیمارى ماکروندولر خودکار آدرنال.
نکته دوم: بیمارى کوشینگ، ۹۰% موارد سندرم کوشینگ وابسته به ACTH را تشکیل مىدهد.
نکته سوم: شایعترین علت ترشح اکتوپیک ACTH کارسینوم سلول کوچک ریه است. بیماران مبتلا به این بیمارى مسنتر هستند و سابقه سیگار کشیدن را مىدهند. این بیماران بیشتر علایم و نشانههاى کانسر ریه را نشان مىدهند تا تظاهرات سندرم کوشینگ را!
نکته چهارم: در ۹۵% از بیماران مبتلا به سندرم کوشینگ توزیع نامتناسب چربى دیده مىشود: در سندرم کوشینگ معمولا چاقى مرکزى ایجاد می‌شود و بازوها و ساق پاهاى بیماران تحلیل مىروند. این حالت با افزایش وزن و چاقى منتشر ایدیوپاتیک تفاوت دارد.
نکته پنجم: گرد شدن چهره (چهره ماه مانند) و ایجاد توده چربى پشت گردن (Buffalo Hump) در چاقى غیر مرتبط به سندرم کوشینگ نیز مشاهده مىشوند. اما پرخونى چهره و پر شدن فضاى سوپراکلاویکولر براى سندرم کوشینگ اختصاصىتر هستند.
نکته ششم: در صورتى که براساس شرح حال و معاینه بالینى هیپرکورتیزولیسم مطرح شود، معمولاً براى تأئید تشخیص سندرم کوشینگ از جمعآورى ادرار ۲۴ ساعته و اندازهگیرى کورتیزول آزاد ادرار (UFC) استفاده مىشود. UFC نشان دهنده مقدار کورتیزول آزاد پلاسما است که توسط کلیهها دفع مىشود.
نکته هفتم: اندازهگیرى کورتیزول آزاد ادرار ۲۴ ساعته، بشدت براى تشخیص سندرم کوشینگ حساس است، چرا که در ۹۰% بیماران مبتلا، سطح اولیه UFC بیشتر از حد مشخصی است.
نکته هشتم: براى ارزیابى بیماران مشکوک به هیپرکورتیزولیسم، مىتوان از آزمون سرکوب شبانه دگزامتازون به عنوان نوعى آزمون غربالگرى استفاده کرد. براى این منظور، ۱ میلىگرم دگزامتازون خوراکى در ساعت p.m11 یا نیمهشب به بیمار داده مىشود و ساعت هشت صبح روز بعد کورتیزول پلاسما اندازهگیرى مىشود. در صورتى که سطح کورتیزول پلاسما بیشتر از مقدار مشخصی باشد، وجود هیپرکورتیزولیسم تائید مىشود. این آزمون نتایج مثبت و منفى کاذب زیادى دارد.
نکته نهم: به سبب دشوارى اندازهگیرى شبانه سطح کورتیزول، براى ارزیابى هیپرکورتیزولیسم، مقدار کورتیزول بزاقى در دیر وقت شب اندازهگیرى مىشود. کورتیزول بزاقى مىتواند نشاندهنده سطح کورتیزول آزاد موجود در گردش خون باشد و مىتوان یک یا چند بار آن را اندازهگیرى کرد. کورتیزول بزاقى براى تشخیص سندرم کوشینگ حساس و اختصاصى است.
نکته دهم: بعد از تشخیص سندرم کوشینگ، قدم بعدى تعیین اتیولوژى سندرم کوشینگ است و اولین قدم براى این کار اندازهگیرى ACTH مىباشد. 1ـ در بیمارى کوشینگ و در سندرم ناشى از ترشح اکتوپیک ACTH سطح پایه ACTH طبیعى یا افزایش یافته است. ۲ـ در سندرم کوشینگ ناشى از اختلال غده آدرنال (تومور آدرنال)، ACTH سرکوب شده است.
