سیاهی زیر چشم یا تیرگی زیر چشم یا حلقه سیاه زیر چشم حالتی است که معمولا نوعی بیماری یا مشکل طبی به شمار نمی‌رود، اما از نظر زیبایی و ظاهر اهمیت زیادی دارد و از مباحث مهم در جوانسازی هم به شمار می‌رود. بسیاری از افراد از تیره بودن نسبی پلک تحتانی در مقایسه با سایر قسمت‌های صورت خود شکایت دارند و برای درمان این مشکل به پزشک مراجعه می‌کنند. در این مطلب قصد داریم شما را با علت و درمان سیاهی زیر چشم آشنا کنیم.
تیرگی زیر چشم چیست؟
تیرگی زیر چشم می‌تواند در انواع گروه‌های سن، در هر دو جنس مذکر و مونث و در تمامی نژادها مشاهده شود. این عارضه نه سلامت را به خطر می‌اندازد و نه سبب ناتوانی قابل توجه می‌شود، اما می‌تواند از نظر احساسی مهم باشد و بویژه در خانم‌ها فکر را به خود معطوف کند. وجود تیرگی زیر چشم سبب می‌شود که فرد خسته، غمگین و یا حتی خواب‌آلود به نظر برسد. البته باید توجه داشت که خستگی عمومی بویژه کمبود خواب می‌تواند تیرگی زیر چشم را تشدید کند.
علت سیاهی زیر چشم چیست؟
سه علت اصلی را برای سیاهی زیر چشم ذکر می‌کنند:
- وجود رنگدانه اضافی در پوست پلک پائین
- نازک بودن پوست پلک پائین و نمایان بودن عروق زیر پوست
- ایجاد سایه در نتیجه شل بودن پوست پلک و ایجاد خط اشک
در ادامه این دلایل و روش درمان آنها را بررسی می‌کنیم:
سیاهی زیر چشم به دلیل وجود رنگدانه زیاد در پوست پلک پائین
وجود رنگدانه زیاد در پوست پلک پائین از جمله علل شایع ایجاد تیرگی زیر چشم است. در داخل پوست سلول‌هایی به نام ملانوسیت وجود دارند که رنگدانه‌ای به نام ملانین تولید می‌کنند و این رنگدانه را به سلول‌های پوست می‌رسانند و رنگ پوست را بوجود می‌آورند. در اثر عوامل مختلف ممکن است تعداد ملانوسیت‌ها زیاد شود و یا این سلول‌ها ملانین بیشتری تولید کنند و بدین ترتیب رنگ پوست تیره‌تر از معمول شود. به عنوان مثال گاه به دنبال التهاب (مثلا آلرژی پلک) ملانوسیت‌ها ملانین بیشتری تولید می‌کنند و سبب تیرگی رنگ پوست زیر چشم می‌شوند.
اگر علت سیاهی زیر چشم تجمع رنگدانه باشد، ناحیه تیره به رنگ قهوه‌ای و بصورت نواری با انحنای مختصر در امتداد و با شکل حدقه چشم دیده می‌شود. اگر پوست پلک تحتانی با انگشت کشیده شود، ناحیه تیره گسترش می‌یابد و تیرگی آن کم نمی‌شود. علل مختلفی را برای تجمع رنگدانه یا سلول‌های رنگدانه‌ای (ملانوسیت‌ها) در پوست ذکر می‌کنند که از آن جمله می‌توان به علل مادرزادی (مانند نوعی خال مادرزادی به نام خال اتا)، علل محیطی (تماس بیش از حد با نور خورشید یا استفاده از برخی از داروها) و بیماری‌های مختلف (مانند آلرژی سرشتی) اشاره کرد.
تیرگی زیر چشم به دلیل نازک بودن پوست پلک پائین و مشخص بودن عروق زیر پوست
درست در زیر پوست پلک پائین عضله حلقوی، دور چشم (عضله اربیکولاریس اکولی) قرار دارد. در این قسمت از بدن پوست نازک است و چربی زیر پوستی کم است یا وجود ندارد. بنابراین اگر پوست پلک پائین بیش از حد نازک باشد، می‌توان از طریق آن شبکه رگ‌های زیر پوستی و عضله حلقوی دور چشم را بصورت سایه‌ای تیره مشاهده کرد. در این حالت معمولا تیرگی زیر چشم در تمام پلک پائین قابل مشاهده است و ته رنگ بنفش دارد (همان رگ‌های خونی که توسط لایه نازکی پوست پوشیده شده‌اند). این نوع تیرگی در سمت داخل پلک پائین بیشتر است و در خانم‌ها در هنگام قاعدگی تشدید می‌شود. اگر علت سیاهی پلک پائین نازکی پوست و به چشم آمدن عروق زیر آن باشد، وقتی پوست پلک را با انگشت می‌کشیم، تیرگی بیشتر می‌شود (چون با کشیدن پوست پلک، پوست نازک‌تر شده، عروق زیر آن بیشتر به چشم می‌آیند).
سیاهی زیر چشم به خاطر ایجاد سایه در اثر شل بودن پوست پلک پائین
علت دیگر تیرگی زیر چشم، سایه‌ای است که در اثر شل شدن پوست پلک و ایجاد خط اشک (با افزایش سن) ایجاد می‌شود. شل شدن پوست پلک (که نام علمی آن درماتوشالازی است) و ایجاد خطوط اطراف چشم از جمله تظاهرات شایع افزایش سن به شمار می‌روند.
- در اثر افزایش سن و نیز تحت تاثیر اشعه ماورا بنفش نور خورشید، کلاژن و الاستین در پوست نازک پلک و اطراف چشم تخریب می‌شوند. کلاژن پروتئینی است که سفتی و قوام پوست را ایجاد می‌کند و الاستین سبب انعطاف پذیری پوست می‌شوند. وقتی این دو ماده مهم پوست از بین بروند و یا تغییر ماهیت بدهند، پوست شل می‌شود و حالت طبیعی خود را از دست می‌دهد. شل شدن پوست پلک پائین سبب ایجاد سایه‌ای در زیر چشم می‌شود که بصورت سیاهی یا تیرگی زیر چشم خود را نشان می‌دهد.
- خط اشک فرورفتگی سمت داخل لبه پائینی حدقه چشم است. خط اشک هم در اثر افزایش سن و به دنبال از بین رفتن چربی زیر پوستی و نازک شدن پوست روی این ناحیه ایجاد می‌شود و این فرورفتگی هم می‌تواند تیرگی زیر چشم را بیشتر کند.
چه درمان‌هایی برای تیرگی زیر چشم وجود دارد؟
درمان‌های مختلفی را برای تیرگی زیر چشم پیشنهاد می‌کنند. باید توجه داشته که برای درمان مناسب سیاهی زیر چشم ابتدا باید علت آن را تشخیص داد. اگر تیرگی زیر چشم به سبب تجمع رنگدانه در پوست باشد، درمان‌های دارویی، لیزر یا پیلینگ شیمیایی می‌توانند موثر واقع شوند. اگر علت تیرگی زیر چشم نازکی پوست پلک و نمایان بودن عروق زیر پوست باشد، تزریق فیلر مفید واقع می‌شود و بالاخره اگر سیاهی زیر چشم از شلی پوست پلک ناشی شده باشد، درمان باید متوجه برطرف کردن این علت باشد. در کل برای درمان تیرگی چشم می‌شود از روش‌های زیر استفاده کرد:
- استفاده از داروهای موضعی
- انجام پیلینگ شیمیایی
- درمان با لیزر
- درمان با تزریق فیلر
- جراحی
استفاده از داروهای موضعی برای درمان تیرگی زیر چشم
برای درمان تیرگی زیر چشم می‌شود از داروهای روشن کننده یا ضد لک استفاده کرد. متاسفانه معمولا ماه‌ها طول می‌کشد تا تاثیر این داروها ظاهر شود. نکته مهم این است که استفاده از داروهای روشن کننده یا ضد لک باید حتما تحت نظر و با تجویز پزشک متخصص انجام شود. از جمله داروهایی که برای درمان تیرگی زیر چشم بکار می‌روند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
-
ترکیبات حاوی هیدروکینون
هیدروکینون شایع‌ترین داروی بی‌رنگ کننده‌ای است که برای درمان افزایش رنگدانه‌ها و لک‌های پوستی تجویز می‌شود و مصرف آن باید تحت نظر پزشک باشد. بعد از 5 تا 7 هفته اثر درمانی هیدروکینون ظاهر می‌شود و معمولا قبل ایجاد اثر درمانی بیمار متوجه قرمزی و پوسته‌ریزی پوست محل درمان می‌شود. درمان باید برای حداقل 3 ماه و گاه تا 1 سال ادامه پیدا کند. توجه داشته باشید که هیدروکینون می‌توانند عوارضی مانند تیره شدن پوست هم داشته باشد و به همین دلیل حتما باید با نظر پزشک مصرف شود.
-
ترکیبات حاوی رتینوئیک اسید
این ترکیبات هم باید با نظر پزشک مصرف شوند، چرا که می‌توانند عوارضی مانند قرمزی، پوسته‌ریزی و سوزش پوست ایجاد کنند. برای آن که ترکیبات رتینوئیک اسید موثر واقع شوند، در مقایسه با هیدروکینون باید مدت زمان بیشتری مصرف شوند و بعد از 24 هفته تاثیر قابل توجه آنها در روشن کردن پوست مشخص می‌شود.
پیلینگ شیمیایی برای درمان تیرگی زیر چشم
در پیلینگ شیمیایی، با استفاده از یک یا چند ماده شیمیایی، پوست بطور کنترل شده تخریب می‌شود و در نتیجه ضایعاتی که در قسمت سطحی و میانی پوست قرار دارند از بین می‌روند و بعد پوست خودش را بازسازی می‌کند و پوستی تازه و بدون لک و بدون تیرگی بوجود می‌آید.
بر اساس هدف درمانی و نوع ماده مورد استفاده می‌توان پیلینگ سطحی، پیلینگ با عمق متوسط و پیلینگ عمقی انجام داد. خطر ایجاد و نوع عوارض جانبی پیلینگ بستگی به عمق آن و رنگ پوست بیمار دارند. بدیهی است که هر چقدر پیلینگ عمقی تر باشد، اثر بیشتری دارند و به همان نسبت می‌تواند عوارض بیشتری هم ایجاد کند. همچنین هرچقدر رنگ پوست بیمار تیره‌تر باشد، احتمال ایجاد عوارض بیشتر است.
استفاده از لیزر برای درمان سیاهی زیر چشم
در سال‌های اخیر از لیزر بطور فزاینده‌ای برای زیباسازی و جوانسازی پوست استفاده می‌شود.
- با استفاده از لیزرهای اختصاصی برای ضایعات رنگدانه‌ای پوست (لیزرهای کیو سویچ) می‌توان بخوبی آن نوع تیرگی زیر چشم را که در اثر افزایش رنگدانه ایجاد می‌شود، درمان کرد. لیزرهای کیو سویچ لیزرهایی اختصاصی برای درمان ضایعاتی پوستی ناشی از رسوب رنگدانه (ملانین) هستند. در هنگام درمان تیرگی زیر چشم با لیزر باید مراقب چشم بود و اقدامات لازم برای حفاظت چشم از اشعه لیزر را انجام داد، چرا که چشم بویژه در برابر اشعه لیزر آسیب‌پذیر است.
- با استفاده از لیزرهای که برای بازسازی سطح پوست بکار می‌روند (مانند لیزر دی اکسید کربن) می‌توان وضعیت شلی پوست پلک و خط اشک را بهبود بخشید. این نوع لیزرها گرما را وارد پوست می‌کنند و سبب سفت شدن پوست می‌شوند و کلاژن‌سازی را تحریک می‌کنند.
تزریق فیلر برای درمان تیرگی زیر چشم
همانطور که قسمت اول مقاله اشاره شد، یکی از علل تیره بودن زیر چشم، نازک بودن پوست پلک و نمایان بودن شبکه رگ‌های زیر پوست است. به عبارت دیگر ترکیب شفاف و نازک بودن پوست و پر رگ بودن بودن بافت‌های زیر پوست پلک رنگی تیره در زیر چشم بوجود می‌آورد. برای از بین بردن این حالت می‌شود با تزریق چربی (از بدن خود بیمار) یا فیلر ضخامت پوست را افزایش داد و کاری کرد که تیرگی رنگ ناشی از زیادی رگ‌های خونی به چشم نیایند، درست مثل این که با تزریق چربی یا فیلر ضخامت پوست را بیشتر می‌کنیم.
جراحی برای درمان تیرگی زیر چشم
برای برطرف کردن شلی پوست پلک پائین می‌شود از جراحی کمک گرفت و به کمک بلفاروپلاستی این عارضه را برطرف کرد. درمان جراحی تیرگی ناشی از خط اشک دشوارتر است و در هر صورت باید بخاطر داشت که جراحی دردسرها و عوارض خودش را دارد.
بطور خلاصه بخاطر داشته باشیم که از آن‌جا که عوامل مختلفی در ایجاد تیرگی زیر چشم دخیل است، باید در ابتدا علت ایجاد این عارضه را تشخیص داد و بعد به سراغ درمان آن رفت:
- اگر تیرگی زیر چشم به سبب رسوب رنگدانه باشد، می‌توان از داروهای موضعی، پیلینگ شیمیایی و لیزر کمک گرفت.
- اگر علت تیرگی زیر چشم نازکی پوست و نمایان بودن عروق زیر پوستی باشد، تزریق چربی یا فیلر کمک کننده است.
- اگر تیرگی زیر چشم در نتیجه شلی پوست یا خط اشک ایجاد شده باشد، می‌شود از لیزر (برای سفت کردن پوست) یا جراحی استفاده کرد.
