ده نکته بسیار مهم در مورد اندومتریوز بخوانیم: اندومتریوز بصورت وجود غدد و استروماى اندومتر در خارج از رحم تعریف مى شود.
نکته اول: شایعترین محل ایجاد اندومتریوز تخمدان است و درگیرى تخمدان اغلب دو طرفه مى باشد.
نکته دوم: دیسمنوره پیشرونده و دیسپارونى عمقى علایم کلاسیک اندومتریوز هستند. معمولاً دیسپارونى در هنگام دخول عمقى وجود دارد. در زنان مبتلا به اندومتریوز نابارورى شایعتر است.
نکته سوم: در زنان مبتلا به دیسمنوره که مشکل آنها به OCP یا NSAIDs پاسخ نمى دهد، باید به فکر اندومتریوز بود.
نکته چهارم: در بیمار مبتلا به اندومتریوز در معاینه لگن ممکن است نشانه کلاسیک ندولاریته اوتروساکرال وجود داشته باشد. ممکن است به سبب ایجاد چسبندگى ها، رحم در لگن نسبتا ثابت بوده، به عقب خم شده باشد. اندومتریوز تخمدان ممکن است قابل لمس، متحرک و حساس باشد و یا به لایه خلفى لیگامان پهن، دیواره طرفى لگن یا کول دو ساک خلفى ثابت شده باشد.
نکته پنجم: تشخیص اندومتریوز با مشاهده مستقیم در حین لاپاروسکوپى یا لاپاروتومى مطرح مى شود و با نمونه بردارى بافتى تأئید مى شود. وجود دو مورد یا بیشتر از موارد زیر براى تشخیص بافت شناسى توسط پاتولوژیست ضرورى است: ۱ـ اپى تلیوم اندومتر؛ ۲ـ غدد اندومتر؛ ۳ـ استروماى اندومتر؛ ۴ـ ماکروفاژهاى حاوى هموسیدرین.
نکته ششم: افزایش سطح سرمى CA-125 با اندومتریوز متوسط تا شدید همراهى دارد. اما سطح CA-125 مى تواند در بسیارى از شرایط ژنیکولوژیک (فیبروئیدهاى رحمى، کانسر اپى تلیال تخمدان و التهاب لگنى) و غیر ژنیکولوژیک (سیروز، کانسر ریه و کانسر پانکراس) هم افزایش داشته باشد و نیز در افراد سیگارى بالاتر است. به همین دلیل استفاده از این شاخص براى تشخیص اندومتریوز محدودیت دارد.
نکته هفتم: درمان اندومتریوز مى تواند بصورت درمان انتظارى، درمان طبى، جراحى و یا ترکیب درمانهاى طبى و جراحى انجام شود. در موارد خاص مى توان از درمان انتظارى استفاده کرد: ۱ـ در بیمارانى که بیمارى محدود دارند و بدون علامت هستند یا علایم آنها خفیف است؛ ۲ـ در بیمارانى که قصد حاملگى دارند.
نکته هشتم: از آنجا که اندومتریوز به استروژن و پروژسترون پاسخ مى دهد، در بیماران مسنى که علایم خفیف دارند، مى توان صبر کرد تا بطور طبیعى سطح این هورمونها در اثر یائسگى کاهش پیدا کند.
نکته نهم: درمان طبى بهترین روش درمان در بیمارانى است که در حال حاضر علامت دار هستند و ابتلا آنها به اندومتریوز غیر خفیف ثابت شده است و تمایل دارند در آینده حامله شوند. اگر علایم بیمار با تشخیص اندومتریوز مطابقت داشته باشند، درمان طبى اغلب بصورت Empirical و بدون تشخیص دقیق و جراحى آغاز مى شود. کنتراسپتیوهاى خوراکى ترکیبى به همراه NSAIDs اغلب اولین خط درمان درد در اندومتریوز هستند، چرا که راحت مصرف مى شوند و عوارض کمى دارند.
نکته دهم: از جمله درمانهاى طبى اندومتریوز مى توان به آگونیستهاى GnRH اشاره کرد. آگونیستهاى GnRH سبب سرکوب قابل توجه FSH و LH مى شوند، بنابراین تخمدان دیگر استروژن تولید نمى کند و آمنوره ایجاد شده، اندومتر آتروفى مى شود. اثر هیپواستروژنى ایجاد شده توسط آگونیستهاى GnRH مى تواند سبب گُرگرفتگى و تعریق شبانه و افزایش مختصر خطر از دست رفتن دانسیته استخوان گردد.
