سوجذب میتواند مربوط به مرحله داخل مجرایی جذب باشد (رشد بیش از حد باکتریها، نارسایی پانکراس، مشکلات مربوط به صفرا) یا ناشی از اختلال در مرحله جذب مواد از مخاط روده باشد (بیماری سلیاک، بیماری کرون) و یا اختلال در انتقال مواد غذایی از روده وجود داشته باشد (لنفاژیکتازی). در زیر به ده نکته مهم در مورد آزمونهای اختصاصی مربوط به سوجذب اشاره میکنیم:
نکته اول: در صورت شک به سوجذب چربی، آسانترین روش کیفی برای تعیین وجود چربی در مدفوع بررسی مدفوع (رنگآمیزی شده با سودان) در زیر میکروسکوپ است که حساسیت ۸۰ تا ۹۹% دارد، اما آزمون سریع و آسانی است و آدم سریع میفهمد که داخل مدفوع بیمار چربی هست یا نه؟
نکته دوم: برای تعیین مقدار چربی در مدفوع، در حالی که بیمار روی رژیم حاوی ۶۰ تا ۱۰۰ گرم چربی در روز است، مدفوع او برای سه روز متوالی جمع میشود و بررسی میشود: مقدار چربی روزانه بیش از ۷ گرم، مطرح کننده سوجذب چربی است.
نکته سوم: آسپیراسیون محتوای دئودنوم بعد از تحریک پانکراس و ارزیابی مقدار بیکربنات و آنزیم آن احتمالا بهترین شاخص برای ارزیابی عملکرد اگزوکرین پانکراس است؛ اما این آزمون تهاجمی و وقتگیر است. بنابراین اندازهگیری آنزیمهای پانکراس در مدفوع آزمایشی مفید و ساده برای تشخیص نارسایی متوسط تا شدید پانکراس به شمار میرود.
نکته چهارم: وجود کلسیفیکاسیون پانکراس در رادیوگرافی ساده شکم یا سیتی اسکن، نشاندهنده وجود پانکراتیت مزمن است.
نکته پنجم: در سوجذب، بیوپسی روده باریک در این موارد اغلب تشخیصی است: بیماری ویپل، آمیلوئیدوز، انتریت ائوزینوفیلیک، لنفانژیکتازی، لنفوم اولیه روده، ژیاردیازیس، آبتالیپوپروتئینمی، آگاماگلوبولینمی، ماستوسیتوز.
نکته ششم: از آزمون دی گزیلوز برای این استفاده میشود که مشخص شود آیا علت سوجذب اختلال در اپیتلیوم روده است یا نه؟ یعنی بعد از خوردن دیگزیلوز، اگر دفع آن در ادرار کم باشد، نشان میدهد که دیگزیلوز خوب جذب نشده است، پس علت سوجذب، اختلال در مخاط روده است.
نکته هفتم: باکتریها میتوانند ترکیباتی را که در مجرای روده هستند، تجزیه کنند و گازهایی نظیر هیدروژن، متان یا دیاکسید کربن تولید کنند؛ میشود مقدار این گازهای را در بازدم اندازه گرفت. آزمون هیدروژن تنفسی را بررسی کنیم: در کمبود دیساکاریداز (لاکتاز)، دیساکارید (لاکتوز) خورده میشود، اما در روده باریک جذب نمیشود و وارد کولون میشود و در آنجا توسط باکتریها تجزیه میشود: میشود هیدروژن آزاد شده را در بازدم اندازه گرفت و به این ترتیب تشخیص کمبود دیساکاریداز را تائید کرد.
نکته هشتم: میشود نوعی ماده غذایی نشاندار شده با کربن ۱۴ به بیمار داد تا بخورد و بعد دی اکسید کربن رادیواکتیو را در تنفس او بررسی کرد: از آزمون تنفسی کربن ۱۴ برای تشخیص سوجذب چربی یا اسیدهای صفراوی و یا رشد بیش از حد باکتریها در روده استفاده میشود.
نکته نهم: از آزمون شیلینگ برای بررسی جذب ویتامین B12 استفاده میشود. در این آزمون ویتامین B12 نشاندار به بیمار داده میشود تا بخورد و دفع ادراری آن اندازهگیری میشود و در مراحل مختلف، وجود و علت سوجذب این ویتامین مشخص میگردد.
نکته دهم: بطور خلاصه در بیمار مبتلا به سوجذب اگر بر اساس شرح حال و معاینه بالینی و آزمونهای اولیه علتی پیدا نشود، اول مقدار چربی مدفوع اندازهگیری میشود. اگر چربی مدفوع بالا باشد، تست دی گزیلوز انجام میشود: اگر این تست غیر طبیعی باشد، علت سوجذب مربوط به مخاط روده است و اگر طبیعی باشد، احتمالا سوجذب ناشی از مشکل پانکراس است.